Industrialny plac zabaw, ścieżka historyczna, siłownia, ścianka wspinaczkowa, tor do jazdy na BMX, górka saneczkowa oraz liczne alejki z miejscami odpoczynku - to tylko część atrakcji, jakie powstały na zrewitalizowanej pocynkowej hałdzie przy ul. 1 Maja w Rudzie Śląskiej.
Prace przy tej inwestycji są już praktycznie na ukończeniu. Będzie to z pewnością jedna z największych atrakcji w naszym mieście. Prawdziwy efekt przemiany tego miejsca widoczny będzie na wiosnę, kiedy wszystko się zazieleni – podkreśla prezydent Grażyna Dziedzic.
Koszt realizacji przedsięwzięcia wyniesie ok 4.5 mln zł. Większość stanowić będzie dofinansowanie ze środków unijnych w ramach dwóch projektów – Lumat i Trakt Rudzki.
Jak zapowiadają władze miasta, zagospodarowane na cele rekreacyjne zwałowisko będzie unikatowe i to na skalę ogólnopolską.
Po raz pierwszy na taką skalę w kraju zastosowano fitostabilizację, czyli nasadzenia roślin, których zadaniem jest zabezpieczenie przed wydostawaniem się na zewnątrz metali ciężkich oraz stabilizacja północnych zboczy hałdy. Rudzka hałda jest też największym do tej pory tego typu obiektem, który ze zdegradowanego przeobrażony został w bezpieczną zieloną przestrzeń publiczną – wylicza wiceprezydent Krzysztof Mejer.
Prace przy rewitalizacji hałdy rozpoczęły się w styczniu 2018 r. Teraz są już praktycznie na ukończeniu. Po stabilizacji powierzchni hałdy oraz formujących ją pracach ziemnych powstała sieć alejek spacerowych z nowoczesnym oświetleniem LED. Zainstalowane zostały liczne miejsca odpoczynku – tradycyjne ławki oraz hamaki, czy specjalne przestrzenne sześciany z zamontowanymi fotelami. Bardzo zadowoleni będą również najmłodsi. Specjalnie dla nich przygotowany został duży plac zabaw, a także inne urządzenia zainstalowane w różnych częściach hałdy. Do tego zainstalowana została ścianka wspinaczkowa, a w północnej części hałdy utworzona została oświetlona górka saneczkowa. Ponadto wybudowany został tor do jazdy na BMX.
Na szczycie zwałowiska utworzona została górka widokowa, gdzie, dzięki zainstalowanej lunecie, przy dobrej pogodzie będzie można podziwiać Beskidy. U jej podnóża utworzone zostało duże zielone pole do gry. Jest to rozległy trawnik, na którym będzie można grać np. w piłkę lub badmintona. W części hałdy dodatkowo wydzielone zostały także miejsca do grillowania.
Oprócz części rekreacyjnej przy realizowanym w Rudzie Śląskiej projekcie niezwykle ważny jest również aspekt edukacyjny. Na terenie hałdy utworzona została ścieżka historyczna i edukacyjna.
Dzięki zainstalowanym tablicom informacyjnym będzie można się dowiedzieć o historii tego miejsca oraz o genezie powstania samej hałdy. Dodatkowo w kilku miejscach zostały specjalnie wydzielone oraz opisane rośliny odpowiedzialne za fitostabilizację hałdy, tzw. pola metalofitów – wyjaśnia Krzysztof Mejer.
Dodatkowo w jednym miejscu na terenie hałdy zainstalowane zostały kadzie, które kiedyś służyły do wytopu cynku. Spacerując po hałdzie będzie można również dostrzec ogromny spiek pohutniczy, czy bryłę dolomitu, które zostały wydobyte podczas prac przy rewitalizacji. Ponadto w północnej części zwałowiska zabezpieczony został fragment urwiska jako tzw. świadek historii. Dzięki temu można zobaczyć przekrój hałdy i poznać jak jest ona zbudowana.
W procesie zagospodarowania hałdy niezwykle ważna była jej dalsza rekultywacja, która została przeprowadzona na bazie badań naukowych oraz w konsultacji z Instytutem Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach.
Rekultywacja polegała na umieszczeniu w glebie specjalnych dodatków, które będą wiązać zanieczyszczenia w części korzeniowej roślin, tak aby nie przechodziły one do ich części naziemnej. W ten sposób użytkowanie hałdy i kontakt z tak nasadzonymi roślinami będzie bezpieczny - zapewnia dr Marta Pogrzeba z Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych w Katowicach.
Co istotne, nasadzone rośliny to specjalne gatunki traw – kostrzewa czerwona oraz życica trwała, które oprócz właściwości fitostabilizacyjnych wolno wzrastają. W ten sposób nie będzie potrzeby częstego ich koszenia, co będzie miało wpływ na koszty utrzymania zieleni na hałdzie.
Jesienią tego roku rudzki magistrat ogłosił konkurs wśród mieszkańców na nazwę hałdy. Wygrała nazwa „Góra Antonia” /Historia dzielnicy Wirek wiąże się z założeniem na tym terenie w 1805 roku huty żelaza o nazwie „Antonienhutte”, czyli w tłumaczeniu na język polski „Huta Antonia”/.
Koszt rewitalizacji hałdy przy ul. 1 Maja ma wynieść ok 4,5 mln zł. Zdecydowana większość tej kwoty pochodzić będzie z unijnego dofinansowania. Chodzi o projekt o nazwie Trakt Rudzki, którego jednym z pierwszych etapów jest właśnie zagospodarowana hałda. Trakt docelowo ma być ścieżką rowerowo–pieszą, a miejscami także rolkarską. W ramach projektu zrewitalizowanych zostanie łącznie 7 dużych obszarów zielonych, w tym kilka parków o łącznej powierzchni 35 ha.
Wykonany został już też fragment traktu od hałdy do ul. Czarnoleśnej. Ogłosiliśmy już także przetarg na kolejne zadanie, jakim jest rewitalizacja dawnego amfiteatru zlokalizowanego w rejonie ul. Czarnoleśnej. Opracowana została już dokumentacja obejmująca całość inwestycji. Cały Trakt Rudzki gotowy ma być do 2020 r. – informuje wiceprezydent Michał Pierończyk.
Miasto na realizację Traktu Rudzkiego pozyskało ponad 6 mln zł ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
Rewitalizacja hałdy prowadzona jest także w ramach innego projektu unijnego - projektu LUMAT. Będzie on realizowany do 2019 roku w ramach Programu INTERREG Central Europe. Jego całkowita wartość to ok. 10 mln zł, z czego dofinansowanie do rudzkiej „części” wyniesie ponad 1 mln zł. Jego partnerami obok Rudy Śląskiej są inne europejskie miasta oraz instytuty badawcze, m.in. z Czech, Słowacji, Niemiec, Austrii, Włoch i Słowenii.
Hałda przy ul. 1 Maja jest jednym z czterech zwałowisk pocynkowych w Rudzie Śląskiej i wyróżnia się tym, że znajduje się praktycznie w centrum miasta. Zajmuje obszar 6,5 ha i jest pozostałością po działającej w tym rejonie w okresie od I połowy XIX w. do 1925 roku hucie cynku Liebe – Hoffnung. W Rudzie Śląskiej hałdy zajmują 3,5 km², czyli blisko 5 proc. powierzchni miasta. W 2015 roku udało się je wszystkie zinwentaryzować. W ten sposób na mapie miasta naniesiono 35 lokalizacji. Większość ze zinwentaryzowanych zwałowisk w mieście to hałdy pokopalniane, na których znajdują się odpady pogórnicze.
