Wielki Piec Huty Pokój został wpisany na Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego ERIH - European Route of Industrial Heritage! O sprawie poinformowała wczoraj prezydent Grażyna Dziedzic.
Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego ERIH obejmuje 1 850 obiektów z całej Europy, a wśród nich są miejsca związane z:
- górnictwem (np. Narodowe Muzeum Górnictwa Węglowego Anglii),
- włókiennictwem (np. belgijskie Muzeum Archeologii Przemysłowej i Włókiennictwa),
- transportem (np. holenderskie Muzeum Tramwajów Parowych Hoorn-Medemblik)
- czy hutnictwem.
- Kolejne dobre wiadomości o Wielkim Piecu. Właśnie otrzymaliśmy certyfikat, potwierdzający wpisanie zabytku na Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego ERIH - European Route of Industrial Heritage ERIH łączy ze sobą 1850 obiektów z całej Europy - napisała prezydent Grażyna Dziedzic. - Wśród nich są miejsca związane m.in. z górnictwem, włókiennictwem, transportem czy hutnictwem. Przykładem hutniczego zabytku, który jest dla nas inspiracją i wzorem w pracach nad rewitalizacją naszej perełki jest Weltkulturerbe Voelklinger Huette Przez wiele lat funkcjonowała tam największa huta w Niemczech. Dziś jest to obiekt wpisany na listę światowych zabytków UNESCO. Mam nadzieję, że współpraca w ramach ERIH pomoże skutecznie ubiegać się o środki na realizację projektu rewitalizacji Wielkiego Pieca. Wierzę, że będzie to miejsce, z którego wszyscy będziemy dumni - dodała.
Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego ERIH
Wzorem dla projektu ERIH był Szlak Dziedzictwa Przemysłowego w Zagłębiu Ruhry, największa wówczas sieć turystyczna łącząca obiekty dziedzictwa przemysłowego. ERIH przejął strukturę tej sieci – z tzw. punktów kotwicznych rozchodzą się pomniejsze szlaki regionalne lub tematyczne. Sam szlak ERIH nie jest oznakowany z uwagi na zbyt duże odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami.
Celem projektu ERIH II jest zwrócenie uwagi na wspólne europejskie dziedzictwo przemysłowe oraz promocja turystyczna miejsc związanych z historią przemysłu. Obecnie Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego wiedzie przez Wielką Brytanię, Belgię, Holandię, Luksemburg i Niemcy. W ramach projektu ERIH II wyznaczono również Szlaki Regionalne (na terenie Niemiec, Wielkiej Brytanii i Holandii) oraz 10 Europejskich Szlaków Tematycznych w 23 krajach Europy.
Główny szlak składa się z 78 punktów kotwicznych, w tym 7 w Polsce - obiektów dziedzictwa przemysłowego o szczególnym znaczeniu historycznym i potencjale turystycznym. Są to:
- Exploseum w Bydgoszczy,
- Centrum Handlowe Manufaktura w Łodzi,
- Zabytkowa Kopalnia Srebra w Tarnowskich Górach,
- Muzeum Tyskich Browarów Książęcych,
- Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido w Zabrzu,
- Muzeum Browaru Żywiec,
- Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia w Wałbrzychu.
Wielki Piec Hutniczy
Przypomnijmy, że Wielki Piec Hutniczy wchodził pierwotnie w skład zabudowań nowobytomskiej Huty "Pokój", która została założona w 1840 roku. Dynamiczny rozwój przedsiębiorstwa sprawił, że huta szybko stała się największym tego typu zakładem w okolicy. W 1907 roku huta posiadała już 6 wielkich pieców. To w tym miejscu Tadeusz Sendzimir uruchomił pierwszą walcarkę blach na zimno swojego pomysłu. Innowacyjność opracowanego przez niego procesu polegała na walcowaniu blachy z równoczesnym jej rozciąganiem. W latach powojennych nowobytomska huta była największym zakładem metalurgicznym w Polsce.
Wielki Piec uruchomiono w 1968 roku, co zarejestrowała nawet Polska Kronika Filmowa. Wzniesiono go w głębi zakładu, a następnie przesunięto we właściwą lokalizację za pomocą stalowych lin. Budowa urządzenia trwała zaledwie 105 dni, zamiast szacowanego 1,5 roku. Po niespełna 20 latach funkcjonowania Wielki Piec okazał się przestarzały i nieefektywny, w związku z czym zdecydowano o jego modernizacji. Prace remontowe ukończono w 1987 roku. Zmieniono wówczas profil produkcyjny urządzenia, przestawiając je na wytop żelazomanganu. Huta "Pokój" była wtedy jedynym w kraju producentem tego stopu.
Kolejna modernizacja urządzenia miała miejsce w latach 1995-1997, jednak na wznowienie produkcji zdecydowano się dopiero w 2004 roku. Obiekt przejęło wówczas Konsorcjum "Eurostal Inwestycje", przekształcone wkrótce w Stalmag Sp. z o.o. Wysoka awaryjność urządzenia oraz negatywny wpływ odpadów produkcyjnych na środowisko szybko zdecydowały o ostatecznym wygaszeniu Wielkiego Pieca, co nastąpiło w lutym 2005 roku. Pod koniec 2012 r. decyzją Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach wpisany został do rejestru zabytków.
Miasto stało się formalnym właścicielem Wielkiego Pieca pod koniec 2018 r. Wtedy nastąpiła zamiana nieruchomości ze spółką Stalmag, która otrzymała prawo użytkowania wieczystego gruntu wraz z prawem własności budynku Bramy II, czyli byłej portierni Huty "Pokój". W zamian, na takich samych zasadach, miasto nabyło obiekt Wielkiego Pieca wraz z całą infrastrukturą towarzyszącą. Różnica w wartościach obu nieruchomości wynosiła ponad 90 tys. zł, które zostały już przez miasto zapłacone.
Plan zagospodarowania Wielkiego Pieca Huty "Pokój"
W 2019 roku rozstrzygnięty został międzynarodowy konkurs zagospodarowania Wielkiego Pieca Huty "Pokój". Autorem najlepszego projektu była "eM4. Pracownia Architektury. Brataniec" z Krakowa. Oprócz głównej nagrody finansowej w wysokości 80 tys. zł biuro zaproszone zostało do opracowania projektu budowlanego. Zwycięski projekt przewiduje budowę nowego budynku głównego. Ma on powstać w miejscu dotychczasowej hali lejniczej, która była istotnym elementem zespołu Wielkiego Pieca zintegrowanym z jego konstrukcją. Nowy obiekt dzięki swojej konstrukcji ma sprawiać wrażenie zawieszonego w powietrzu.
Prowadzić do niego mają schody ruchome, które nawiązują do zasady transportu technologicznego Wielkiego Pieca. Budynek w założeniu podzielony ma być na strefy: informacji wraz z kasami, wstępu, wypoczynku i spotkań oraz strefy ekspozycji i wejścia do ekspozycji struktury Wielkiego Pieca. Charakterystyczne dla nowego budynku będzie także zadaszenie. Będzie to tzw. "zielony dach", który pozwoli na zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej i retencję wód deszczowych oraz ochronę termiczną. Pod budynkiem powstanie m.in. plac zabaw nawiązujący do tradycji hutniczej.
Główną atrakcją zrewitalizowanego w przyszłości Wielkiego Pieca ma być udostępnienie jego konstrukcji dla zwiedzających. Wybrana w konkursie koncepcja zakłada wytyczenie ścieżki zwiedzania poprowadzonej przez podesty i zabezpieczonej przez balustrady oraz udostępnienie konstrukcji jako wieży widokowej z platformą widokową. Trzecim istotnym elementem zwycięskiego projektu jest adaptacja na cele muzealne budynku sterowni i maszynowni.
