Postępowanie upadłościowe to procedura sądowa regulowana ustawą – Prawo upadłościowe, której głównym celem jest zaspokojenie wierzycieli, a w przypadku osób fizycznych również oddłużenie. Choć zwykle wiąże się z likwidacją majątku dłużnika, możliwe jest także zawarcie układu pozwalającego kontynuować działalność. Zanim dojdzie do ogłoszenia upadłości, warto rozważyć restrukturyzację – procedurę nastawioną na ratowanie przedsiębiorstwa i uniknięcie likwidacji.
Więcej informacji na temat postępowania upadłościowego i restrukturyzacji znaleźć można także na stronie Kancelarii Sitnik.
Różnice między restrukturyzacją a upadłością
Chociaż obie procedury mają na celu rozwiązanie problemów finansowych przedsiębiorcy, ich skutki są diametralnie różne. Restrukturyzacja stawia na odbudowę – ma umożliwić dalsze funkcjonowanie firmy mimo problemów z wypłacalnością. Upadłość natomiast, zwłaszcza w wersji likwidacyjnej, prowadzi najczęściej do zakończenia działalności przedsiębiorcy i sprzedaży jego majątku.
Warto zaznaczyć, że skorzystanie z restrukturyzacji jest możliwe tylko wtedy, gdy dłużnik nie jest jeszcze trwale niewypłacalny. Dlatego tak istotne jest szybkie reagowanie na symptomy pogarszającej się sytuacji finansowej, a nie odkładanie decyzji na później. Dopiero w sytuacji, gdy restrukturyzacja nie przynosi rezultatów albo w ogóle nie ma szans na jej skuteczne przeprowadzenie, w grę wchodzi upadłość.
Etapy postępowania upadłościowego
Postępowanie upadłościowe dzieli się na dwa zasadnicze etapy - fazę wstępną, czyli postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, oraz tzw. właściwe postępowanie upadłościowe. Granicą pomiędzy nimi jest moment wydania przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości.
Pierwszy etap rozpoczyna się od złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Może to zrobić zarówno sam dłużnik, jak i – w określonych przypadkach – jego wierzyciele. Aby sąd mógł merytorycznie rozpoznać taki wniosek, musi on pochodzić od podmiotu do tego uprawnionego, a sam dłużnik musi mieć zdolność upadłościową. Przede wszystkim jednak sąd bada, czy rzeczywiście wystąpił stan niewypłacalności.
Postępowanie w sprawie ogłoszenia upadłości kończy się wydaniem postanowienia – pozytywnego lub negatywnego. Może to być ogłoszenie upadłości, oddalenie wniosku, jego zwrot bądź odrzucenie. Dopiero po uprawomocnieniu się pozytywnego postanowienia wchodzi się w drugą fazę postępowania.
Właściwe postępowanie upadłościowe
Po ogłoszeniu upadłości sąd wyznacza syndyka, który przejmuje zarząd nad majątkiem upadłego. Zadaniem syndyka jest przede wszystkim ustalenie masy upadłości, czyli całego majątku, który ma posłużyć do zaspokojenia wierzycieli. Do jego obowiązków należy również przyjmowanie zgłoszeń wierzytelności, sporządzenie listy wierzycieli oraz likwidacja majątku dłużnika. W tej części postępowania uprawnienia mają syndyk i sąd, ale również sami wierzyciele oraz dłużnik. Wierzyciele mogą m.in. składać sprzeciwy co do listy wierzytelności, a także brać udział w zgromadzeniach wierzycieli. Dłużnik z kolei ma prawo do obrony swoich interesów, może wnosić zażalenia i wnioski, o ile nie został pozbawiony tych uprawnień.
Syndyk dokonuje likwidacji majątku upadłego w sposób, który maksymalizuje wpływy do masy upadłości. Po zakończeniu tego procesu środki są dzielone pomiędzy wierzycieli według ustalonego planu podziału. W praktyce zdarza się, że nie każdy wierzyciel zostanie zaspokojony w pełni – zależy to od wielkości masy upadłościowej i wysokości roszczeń.
Skutki zakończenia postępowania upadłościowego
Po przeprowadzeniu wszystkich niezbędnych czynności – likwidacji majątku, sporządzeniu i wykonaniu planu podziału oraz zakończeniu sporów sądowych prowadzonych przez syndyka – następuje formalne zakończenie postępowania. Od tego momentu upadły odzyskuje zarząd nad majątkiem, który nie został zlikwidowany w toku procedury.
Sąd ogłasza zakończenie postępowania w formie postanowienia, które jest następnie publikowane w odpowiednich rejestrach. Umożliwia to m.in. wykreślenie wpisów o upadłości z ksiąg wieczystych, rejestru przedsiębiorców KRS lub innych rejestrów publicznych. Obowiązek odbioru majątku od syndyka spoczywa na upadłym – o ile oczywiście taki majątek jeszcze istnieje.
Jeśli upadły jest osobą fizyczną, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie planu spłaty zobowiązań oraz o umorzenie pozostałych długów. Termin na złożenie takiego wniosku wynosi 30 dni od daty obwieszczenia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego. Istnieje też możliwość wnioskowania o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłaty – ale tylko wtedy, gdy sąd uzna, że dłużnik jest trwale niezdolny do jakichkolwiek spłat.
Postępowanie upadłościowe to ostateczność, która może jednak pomóc uporządkować sytuację finansową dłużnika i umożliwić wierzycielom odzyskanie choć części należności. Dzieli się na dwa główne etapy - rozpoznanie wniosku oraz właściwą procedurę upadłościową, zakończoną likwidacją majątku lub wykonaniem układu. Przed sięgnięciem po upadłość warto jednak rozważyć restrukturyzację – mniej dotkliwe narzędzie, które może pozwolić na dalsze prowadzenie działalności bez konieczności jej likwidacji.