W nocy z 2 na 3 maja 1921 roku wybuchło III Powstanie Śląskie. Dzisiaj obchodzimy 102. rocznicę tego wydarzenia.
Plebiscyt na Górnym Śląsku
Głosowanie odbyło się 20 marca 1921 roku i było jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach tej ziemi. Górnoślązacy mieli możliwość zadecydowania o przynależności państwowej tego regionu. Jak istotna była to kwestia, świadczy fakt, że w plebiscycie wzięło udział 97,5% uprawnionych do głosowania (w tym dniu na Śląsk przybyło ich około 190 tys.).
Za Polską opowiedziało się 479 365 uczestników głosowania, co stanowiło 40,4% uprawnionych. Za Niemcami oddano 707 393 głosy, co ukazywało preferencje 59,5% uczestników. Głosów nieważnych było 3990, stanowiło to 0,3% wyborców.
Wynik Plebiscytu w miejscowościach tworzących dziś Rudę Śląską
W miejscowościach tworzących dziś Rudę Śląską rozkład głosów wyglądał następująco:
- Antonienhąźtte (obszar dworski) (Wirek) – za Polską 2634, a Niemcami 2851,
- Bielszowice – za Polską 4546, za Niemcami 1874,
- Bykowina – za Polską 841, za Niemcami 353,
- Friedenshąźtte, Schwarzwald (Nowy Bytom, Czarny Las) – za Polską 3510, za Niemcami 4898.
- Halemba – za Polską 759, za Niemcami 155,
- Halemba (obszar dworski) – za Polską 70, za Niemcami 21,
- Kłodnica – za Polską 228, za Niemcami 22,
- Kochłowice – za Polską 3643, za Niemcami 968,
- Niedźwiedziniec (obszar dworski) – za Polską 272, za Niemcami 171,
- Nowa Wieś (Wirek) – za Polską 2935, za Niemcami 1438,
- Orzegów – za Polską 2857, za Niemcami 1345,
- Orzegów (obszar dworski; Godula, Chebzie) – za Polską 2178, za Niemcami 1332,
- Ruda – za Polską 6212, za Niemcami 4105,
- Stara Kuźnia – za Polską 458, za Niemcami 63.
Wynik głosowania, zgodnie z postanowieniem traktatu wersalskiego, stanowił jeden z elementów pomocnych przy podejmowaniu decyzji o przebiegu granicy między Polską a Niemcami, zostawiając ostateczną decyzję w rękach mocarstw zwycięskich.
Korfanty: Zwycięstwo za wszelką cenę
Przez wynik głosowania Komisja Międzysojusznicza nie potrafiła dojść do porozumienia w sprawie podziału terenu plebiscytowego. Zaproponowano przyłączenie do Polski jedynie powiatów rybnickiego i pszczyńskiego, omijając ważne tereny przemysłowe. Skłoniło to Wojciecha Korfantego do obmyślenia własnego rozwiązania. Zaproponował wyznaczenie granicy przebiegającej od południa wzdłuż biegu rzeki Odry, a potem do Olesna. Brak poparcia komisji skłonił Korfantego do podjęcia decyzji o wywołaniu powstania.
– Zwycięstwo osiągniemy za wszelką cenę i nie ma takiego mocarza na świecie, który by mógł nas okuć ponownie w kajdany germańskie – pisał w odezwie do rodaków Wojciech Korfanty.
Trzecie Powstanie Śląskie było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku
Powstanie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku, walki trwały dwa miesiące do 5 lipca. Zakończyło się podjęciem decyzji o korzystnym dla Polaków podziale Górnego Śląska. Polska dostała 29 procent obszaru plebiscytowego i 46 procent ludności. Powstanie trwało dwa miesiące i składało się z czterech etapów.
Strona polska podpisała rozejm już 11 czerwca, a niemiecka dopiero 25 czerwca. Obie strony zaczęły ewakuację swych sił. W III Powstaniu Śląskim wzięło udział około 60 tys. Polaków. Straty walczących stron szacuje się łącznie na prawie 4 tys. zabitych.
W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Ruda Śląska, Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.
Z obszaru plebiscytowego Niemcy otrzymali 7794 km2, czyli 71% terytorium, oraz 1116,5 tys. mieszkańców, natomiast Polska 3214 km2, czyli 29% terytorium, oraz 996,5 tys. mieszkańców.
Oto lista niektórych mieszkańców Rudy Śląskiej, którzy zginęli w III Powstaniu Śląskim:
- Ignacy Kupka - poległ w dniu 7 maja 1921 r. w walkach o Stare Koźle w czasie III powstania;
- Antoni Przybyła - zginął w dniu 9 maja 1921 r. w walkach pod Birawą;
- Teodor Sładek - zmarł 31 maja 1921 r. wskutek rany, odniesionej w dniu 18 maja 1921 r. w walkach pod Rozwadzami;
- Karol Brachaczek, Wiktor Jopert, Maks Kinder, Wiktor Mucha, Wilhelm Saternus, Antoni Skop, Franciszek Szczyrba - zginęli w dniu 21 maja 1921 r. w walkach pod Zakrzowem.
O dokładnym przebiegu walk podczas III Powstania Śląskiego na terenie Rudy Śląskiej, możecie przeczytać TUTAJ.
