Towarzystwo Przyjaciół Rudy Śląskiej zostało wyróżnione specjalnym certyfikatem depozytariusza „Barbórki górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku”. To nagroda za zaangażowanie TPRŚ w działania na rzecz wpisania górniczego święta na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Tym samym obchodzona również w Rudzie Śląskiej Barbórka została oficjalnie uznana za część bogactwa kultury polskiej.
Decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 10 lipca 2018 roku Barbórkę górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku wpisano na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. To pierwszy etap starań o nobilitację obchodów barbórkowych i uznania ich za cenny element niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Oficjalne starania rozpoczęto w kwietniu, kiedy depozytariusze, a więc ci, którzy Barbórkę świętują i pielęgnują, podpisali wniosek o wpis tego zwyczaju na listę. Kolejnym krokiem będą działania na rzecz kontynuacji śląskiej tradycji związanej z obchodami wspomnienia św. Barbary. Koordynatorem działań jest Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Wręczenie certyfikatu miało bardzo uroczystą oprawę – mówi Barbara Wystyrk – Benigier, wiceprezes Towarzystwa. – Wydarzenie rozpoczęło się mszą św. w kaplicy pw. św. Barbary w podziemiach zabrzańskiej kopalni Guido, a następnie przeniosło się do sali łańcuszkowej kopalni Luiza, gdzie w imieniu Towarzystwa odebrałam ten wyjątkowy certyfikat – mówi. Dokument potwierdza zaangażowanie Towarzystwa Przyjaciół Rudy Śląskiej w cały proces uznania Barbórki za cenny element spuścizny. – To nie koniec naszej pracy w tym zakresie – zaznacza Barbara Wystyrk – Benigier. – Nadal będziemy blisko współpracować z Muzeum Górnictwa Węglowego w zakresie ochrony śląskich obyczajów związanych z górnictwem. Ciągle gromadzimy informacje na ten temat, relacje świadków czy wspomnienia – mówi.
Warto dodać, że wydarzenie było również okazją do prezentacji książki pt. „Kult świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku” autorstwa dr Beaty Piechy van Schagen.
Towarzystwo Przyjaciół Rudy Śląskiej zostało powołane w 1966 roku. Powstało z potrzeby pogłębiania informacji o przeszłości i teraźniejszości miasta, popularyzowania wiedzy o ludziach związanych z Rudą Śląską i ich dorobku. Towarzystwo podejmuje starania w zakresie ochrony spuścizny historycznej, zarówno materialnej, takiej jak pamiątki historyczne czy zabytki architektoniczne, jak i niematerialnej. Obecnie prezesem TPRŚ jest Jan Wyżgoł, historyk i były radny Rady Miasta Ruda Śląska.
Opis górniczego święta zamieszczony na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa brzmi:
„Barbórka jest zwyczajem dorocznym i obyczajem świątecznym grupy zawodowej górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku praktykowanym od początku XIX wieku do chwili obecnej. Obchodzona 4 grudnia, w dniu wspomnienia św. Barbary, wpisała się w przestrzeń kulturową regionu dzięki przekazom pokoleniowemu i środowiskowemu. Stanowi nieodłączny element górniczej tożsamości pielęgnowany przy współudziale właścicieli, dyrekcji i zarządów kopalń, lokalnych parafii oraz stowarzyszeń, których przedstawiciele są aktywnymi uczestnikami obchodów.
Uczestnictwo w uroczystościach daje górnikom nie tylko poczucie wspólnoty, ale także godności zawodowej, bowiem Barbórka ma wymiar zarówno duchowy, jak i zawodowy. Charakteryzuje się więc silnymi walorami wspólnototwórczymi. Jest to szczególnie ważne dla pracowników kopalń węgla kamiennego, bowiem od okresu gwałtownej industrializacji, od ok. 1850 roku do lat 70. XX w. liczebność wspólnoty opierała się w znacznym stopniu na ruchach migracyjnych. Wspólne świętowanie wspomagało zarówno włączenie się w zasięg wartości charakteryzujących tę grupę, a także wspierało kształtowanie się więzi międzyludzkich, co w przypadku górników stale przebywających w warunkach zagrożenia życia, jest niezmiernie istotne. Święto ma także wymiar ponadkonfesyjny.
Obchody Barbórki nigdy nie wygasły, pomimo licznych zagrożeń wynikających ze ścisłego związku przemysłu z ekonomią i polityką. Zwyczaj ten był często praktykowany wbrew oficjalnej linii politycznej, co świadczy o sile przekazu środowiskowego. Jednocześnie zarządzający kopalniami oraz sami górnicy dokonali selekcji niektórych elementów Barbórki, które wdrażano w okresie rządów totalitarnych. Wybrane przez grupę tradycje są pielęgnowane od XIX wieku. Barbórka ma także szersze, regionalne oraz ponadregionalne znaczenie, jest rozpoznawalna poza Górnym Śląskiem”.
