Wiadomości z Rudy Śląskiej

Karty historii: parafia Michała Archanioła na Orzegowie cz.1

  • Dodano: 2018-08-07 09:45

Ziemia bytomska, do której należał Orzegów, była do 1179 roku częścią dzielnicy krakowskiej. Dekanat bytomski, do którego należała miejscowość należał do diecezji krakowskiej. Orzegów początkowo należał do parafii p.w. św. Małgorzaty w Bytomiu. Następnie do parafii p.w. Najświętszej Marii Panny. Cmentarz orzegowian znajdował się przy kościele św. Małgorzaty.

Wiemy z dokumentu z 1366 roku, że wieś płaciła parafii bytomskiej podatek zwany świętopietrzem. Parafianie z Orzegowa uczęszczali od połowy XIII wieku do połowy XIX wieku na msze święte w kościele NMP w Bytomiu. Dekanat bytomski także do I połowy XIX wieku był w zakresie jurysdykcji kurii krakowskiej. W 1742 roku Śląsk przechodzi po panowanie Prus. Stosunki kościelne na zabranych prze Fryderyka II terenach Górnego Śląska była przez długi czas nie uregulowane. Z inspiracji króla Prus doszło 22 października 1811 roku do umowy między biskupem wrocławskim J. CH. Hohenlohe, a biskupem krakowskim A. Gawrońskim, na mocy, której w zamian za odstąpienie jurysdykcji biskupowi krakowskiemu nad dekanatami siewierskim i lelowskim, które weszły w skład utworzonego w 1807 roku Księstwa Warszawskiego, biskup wrocławski uzyskać miał jurysdykcję na dekanatami bytomskim i pszczyńskim. Porozumienie to przynosiło jednak rozwiązanie tymczasowe. Dopiero bulla papieża Piusa VII „De salute animarum” z dnia 16 lipca 1821 roku definitywnie uregulowała stosunki kościelne na południowej granicy diecezji wrocławskiej. Diecezja Wrocławska uzyskała na stałe dekanaty bytomski i pszczyński, które w jej granicach pozostały aż do 7 listopada 1922 roku, to jest do chwili utworzenia przez papieża Piusa XI Administracji Apostolskiej na terenach Górnego Śląska, przydzielony Polsce w drodze plebiscytu.

Ze śmiałą inicjatywą powoływania do życia ośrodków misyjnych w nowych osiedlach robotniczych w połowie XIX wieku wystąpił ks. Jozef Szafranek. Zaczął duszpasterzować w skupiskach robotniczych, wykorzystując sale szkolne, cechownie, hale fabryczne, szopy. Tak powstały ośrodki misyjne w Goduli, Zgodzie, Wirku . „Wiadomości Kościelne” z Rudy informują, że w pierwszych latach XX wieku o nabożeństwach odprawianych kilka razy w roku w kopalni „Brandenburg” na szybach św. Elżbiety i św. Klary. Przykładem jego działalność jest zbudowanie kaplicy w orzegowskiej szkole. W 1858 roku została wybudowana w Orzegowie szkoła, która w kolejnych latach miała pełnić funkcje religijne.

1 Parafia Michaa Archanioa na OrzegowieW 1868 roku przy pomocy właściciela majątku Bełku pana Gemandera udało się odlać dla szkoły dzwon „Angelus Domini” (Anioł Pański). Drewnianą dzwonnicę ufundowała dyrekcja kopalni „Paweł” z Chebzia. Kuria wrocławska dnia 1 września 1868 roku dała zezwolenie na odprawianie Mszy Św.

W szkolnej kaplicy odbywały się nabożeństwa różańcowe i litanie do Najświętszego Serca Pana Jezusa. Poświęcenia kaplicy i dzwonu miejscowej szkoły dokonał ks. Józef Szafranek. Zakazy władz pruskich, wzrost liczby mieszkańców miejscowości, doprowadził wkrótce do utworzenia w miejscowości samodzielnej parafii. Podziału z względu na szybki rozwój przemysłu podlegały parafie w Bytomiu – Najświętszej Marii Panny, Biskupicach, Bogucicach i Mysłowicach. Z parafii bytomskiej p.w. Najświętszej Marii Panny powstawały kolejno parafie: w Królewskiej Hucie (1852 r.), Zgodzie (1887 r.), Bytomiu p.w. Św. Trójcy, Świętochłowicach (1894 r.).

Przyczynę powstania parafii należy także upatrywać w odległościach od parafialnego kościoła do pobliskich wiosek. W przypadku Orzegowa odległość ta wynosiła 5 km, uniemożliwiała dokładną pracę duszpasterską. Dzieci uczęszczające na naukę religii odbywały daleką pieszą drogę do Bytomia. Nie można więc dziwić się, że część mieszkańców spełniała swoje obowiązki religijne w niedziele i święta w kościołach w Rudzie, w Lipinach, gdzie od 1872 roku kaznodzieja, ksiądz proboszcz Józef Michalski swoimi kazaniami przyciągał ludność z terenu całego Górnego Śląska.

Jak już wspomniano od XIV wieku wieś Orzegów należała do parafii mariackiej w Bytomiu, z której dnia 1 lipca 1886 roku wyłoniła się parafia p.w. św. Trójcy. Parafia i nowo wybudowany kościół był parafią macierzystą dla budujących się kościołów w Szombierkach i Orzegowie. Na pierwszym proboszczu kościoła p.w. św. Trójcy księdzu Reinholdzie Schirmeisenie spoczywał obowiązek nałożony przez biskupa wrocławskiego Georga Koppa utworzenia w tych dwóch miejscowościach samodzielnych parafii.

1 probostwoW październiku 1893 roku odbyło się posiedzenie zarządu kościelnego w Bytomiu pod kierownictwem księdza proboszcza Schirmeisena i dwóch zastępców Franciszka Króliczka i Jakuba Ruseckiego, którego celem było wybudowanie kościoła w Orzegowie. Ustalono, że na ten cel dyrektor kopalni „Gotthard” Erbs wyasygnował z wolnych kuksów zakładu 50 000 marek. Poprosił hrabiego Hansa Ulricha von Schaffgotsch o datek na budowę. Arystokracie udało się wyasygnować 30 000 marek. Resztę kosztów budowy to jest 40 000 marek pokryła gmina Orzegów. Jak szukanie ofiarności wśród parafian był najbardziej pewnym sposobem realizacji celu. Ustawa państwowa z dnia 2 lipca 1898 roku oraz jej uzupełnienie z 29 maja 1903 roku gwarantowały nowo powstałym parafiom i prawnie uznanym placówkom duszpasterskim państwowe wsparcie finansowe. Pieniądze na ten cel miały pochodzić z państwowego podatku dochodowego, jaki płacili katolicy; 1% tej sumy miał tworzyć fundusz dla parafii budujących kościoły i słabo uposażonych. Czasami sięgano do opieki patrona, który podejmował zobowiązanie pokrycia 2/3 kosztów budowy kościoła. Jak widać w Orzegowie korzystano z datków parafian, pomocy miejscowej gminy i kopalni. Powstał komitet budowy kościoła, w skład którego wchodzili: sztygar Kostka, nadgórnik Sikora, inwalida Franciszek Króliczek, ślusarz Jan Podeszwa i Michał Lukasz. Kopalnia „Gothard” kupiła od wdowy Ludwiny Ficek parcelę (1 morgę) pod budowę kościoła w centralnej części gminy.

Pierwszy z zabudowań kościelnych został oddany do użytku dnia 8 sierpnia 1894 roku budynek probostwa. Znajdował się on przy ulicy Kościelnej (dzisiejsza ul. Kardynała Augustyna Hlonda). Był to budynek piętrowy, murowany wraz z zabudowaniami gospodarczymi.


Część druga historii orzegowskiej parafii ukaże się na naszej stronie już jutro.

Karty historii: parafia Michała Archanioła na Orzegowie cz.1


Źródło: Krzysztof Gołąb

Dodaj komentarz

W związku z nadchodzącą ciszą wyborczą, możliwość komentowania artykułów na naszej stronie zostanie tymczasowo zablokowana.
Dziękujemy za zrozumienie i zachęcamy do powrotu do dyskusji po zakończeniu ciszy wyborczej.

Czytaj również