Ubezwłasnowolnienie to proces prawny, który ma na celu ochronę osób, które z różnych powodów nie są w stanie samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego życia i majątku. Kiedy sąd może wydać decyzję o ubezwłasnowolnieniu? Czy można ją cofnąć?
Na czym polega ubezwłasnowolnienie?
Ubezwłasnowolnienie polega na pozbawieniu osoby fizycznej możliwości dokonywania czynności prawnych, takich jak zwieranie umów, sprzedaż nieruchomości, zaciąganie zobowiązań finansowych czy zawarcie małżeństwa. Jest rozwiązaniem stosowanym w sytuacji, gdy osoba z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innych zaburzeń nie jest w stanie samodzielnie podejmować decyzji dotyczących swojego życia i majątku. Ubezwłasnowolnienie ma na celu ochronę jej interesów, a jego przebieg oraz skutki regulowane są przez Kodeks cywilny.
Główne przyczyny, dla których sąd orzeka ubezwłasnowolnienie, obejmują nie tylko wspomniane powyżej zaburzenia psychiczne i deficyty intelektualne, lecz również uzależnienia. Problemy takie jak alkoholizm czy narkomania często prowadzą do sytuacji, w której osoba nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Mogą więc być podstawą do orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu.
Ubezwłasnowolnienie częściowe a całkowite
Ubezwłasnowolnienie może być częściowe lub całkowite. Te dwie formy różnią się zakresem ograniczeń oraz przesłankami ich orzeczenia:
- Ubezwłasnowolnienie całkowite – dotyczy osób, które z powodu poważnych zaburzeń psychicznych, takich jak choroby psychiczne lub niedorozwój umysłowy, nie są w stanie samodzielnie kierować swoim postępowaniem. W takim przypadku osoba traci zdolność do podejmowania czynności prawnych, a wszelkie decyzje podejmuje jej opiekun.
- Ubezwłasnowolnienie częściowe – stosuje się wobec osób pełnoletnich, które potrzebują wsparcia w prowadzeniu swoich spraw, ale ich stan nie jest na tyle poważny, by całkowicie pozbawić je zdolności do działania. Taka osoba może podejmować niektóre decyzje samodzielnie, jednak potrzebuje zgody kuratora na istotne czynności prawne.
Czy osoba ubezwłasnowolniona może cofnąć decyzję sądu o ubezwłasnowolnieniu?
Osoba ubezwłasnowolniona ma prawo złożyć wniosek o zmianę decyzji dotyczącej ubezwłasnowolnienia. Sąd może uchylić ubezwłasnowolnienie lub zmienić jego zakres, np. z całkowitego na częściowe. Wniosek o uchwałę może złożyć sama osoba ubezwłasnowolniona, a także inne osoby, które wcześniej wnioskowały o jej ubezwłasnowolnienie.
Aby sąd mógł zmienić decyzję o ubezwłasnowolnieniu, muszą zostać spełnione określone warunki. Przede wszystkim ma on prawo uchylić ubezwłasnowolnienie, gdy ustaną przyczyny, dla których zostało orzeczone. Oznacza to, że jeśli stan zdrowia psychicznego osoby ubezwłasnowolnionej ulegnie poprawie, może to stanowić podstawę do zmiany rodzaju ubezwłasnowolnienia z całkowitego na częściowe lub jego całkowitego uchylenia. Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, które zazwyczaj obejmuje opinie lekarzy specjalistów, pozwalające ocenić aktualny stan zdrowia i zdolność danej osoby do podejmowania decyzji.