Badania poligraficzne także na Śląsku

Poligraf, potocznie nazywany wykrywaczem kłamstw, jest urządzeniem służącym do rejestrowania zmian parametrów fizjologicznych osoby badanej podczas zadawania jej pytań. Poligraf nie jest jednak magicznym narzędziem, które potrafi odczytać myśli i intencje badanego. Aby uzyskać wiarygodne i poprawne wyniki badania poligraficznego, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie i przeprowadzenie rozmowy przed testowej, a później sformułowanie odpowiednich pytań testowych.

W ciągu ostatnich lat badania poligraficzne zyskują na popularności, ale należy pamiętać, że w polskim procesie karnym obecne są już przeszło 60 lat! Prokuratury i sądy zlecają coraz więcej opinii biegłych sądowychz zakresu wariografii kryminalistycznej, a w coraz to nowych placówka otwierają się laboratoria badań wariograficznych. Także na Śląsku, tuż obok Rudy Śląskiej, działa jedno z takich laboratoriów. Mowa o Laboratorium Badań Poligraficznych działającym w Wyższej Szkole Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach. Jest ono przeznaczone dla studentów Bezpieczeństwa Wewnętrznego, studentów innych kierunków zrzeszonych w Kole Naukowym Kryminalistyki i Kryminologii, jak również słuchaczy studiów podyplomowych zakresu kryminalistyki i toksykologii sądowej.

Kluczowy element każdego badania poligraficznego, na co znaczny nacisk kładziony jest w Laboratorium WSZOP, stanowi rozmowa przed testowa. To etap badania poligraficznego, który poprzedza właściwe testowanie. Jest to bardzo ważny i istotny element całego procesu, ponieważ ma na celu nawiązanie kontaktu i zaufania między poligraferem a badanym, uzyskanie zgody na badanie i informowanie o jego przebiegu i zasadach, zebranie informacji o stanie zdrowia, lekach, używkach i czynnikach stresogennych badanego, ustalenie zakresu i treści pytań testowych oraz ich omówienie z badanym, wyeliminowanie ewentualnych niejasności, wątpliwości i obaw badanego, zapewnienie badanemu możliwości wyrażenia swojej wersji zdarzeń i przedstawienia dowodów na swoją niewinność lub uczciwość, dobór odpowiedniej techniki i metody badania poligraficznego.

Rozmowa przed testowa może mieć formę ustrukturyzowaną lub pół ustrukturyzowaną. W pierwszym przypadku poligrafer stosuje taki sam schemat i zestaw pytań dla każdego badanego. W drugim przypadku poligrafer dostosowuje się do indywidualnej sytuacji i charakteru badanego, zadając mu dodatkowe lub inne pytania w zależności od przebiegu rozmowy. Niezależnie od formy rozmowy przed testowej, poligrafer musi być kompetentny, profesjonalny i bezstronny. Musi zachować obiektywizm i neutralność, nie sugerując, ani nie oceniając badanego.

Rozmowa przed testowa służy między innymi sformułowaniu przez poligrafera pytań testowych – zarówno relewantnych (krytycznych), jak i porównawczych. Formułowanie pytań testowych w badaniu poligraficznym ma bardzo duże znaczenie dla wyniku badania, ponieważ od nich zależy, czy badany wykaże odpowiednio czytelne reakcje fizjologiczne świadczące o nieszczerości lub prawdomówności. Pytania testowe powinny być zrozumiałe, jednoznaczne i precyzyjne, godne z celami i zakresem badania, dostosowane do indywidualnej sytuacji i charakteru badanego, oparte na faktach i informacjach dotyczących sprawy, zróżnicowane pod względem stopnia pobudzenia emocjonalnego.

Rozmowa przed testowa ma kluczowe znaczenie dla poprawności i wiarygodności badania poligraficznego. Jeśli rozmowa przed testowa jest przeprowadzona nieprawidłowo lub pominięta, może to skutkować błędną interpretacją wyników, fałszywymi pozytywami lub negatywami, niską skutecznością i narażeniem na krytykę lub kwestionowanie badania. Dlatego poligrafer powinien poświęcić odpowiednio dużo czasu i uwagi na rozmowę przed testową, aby zapewnić sobie i badanemu najlepsze warunki do przeprowadzenia rzetelnego i sprawiedliwego badania poligraficznego.