Ferrytyna – co to takiego? Jakie są objawy niedoboru ferrytyny w organizmie?

Ferrytyna to białko, które odgrywa niezwykle ważną rolę w gospodarce żelazem – pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Badanie jej poziomu w surowicy krwi pozwala bardzo wcześnie wykryć niedobór żelaza – jeszcze zanim dojdzie do rozwinięcia sięanemii. Zbyt niski poziom ferrytyny to częsty problem, zwłaszcza wśród kobiet, osób na dietach eliminacyjnych i u pacjentów zmagających się z chorobami przewodu pokarmowego.

Objawy niedoboru bywają niecharakterystyczne – zmęczenie, osłabienie, wypadanie włosów czy obniżony nastrój często przypisywane są stresowi lub przemęczeniu, tymczasem mogą być one być sygnałem, że w organizmie zaczyna brakować ferrytyny, a co za tym idzie – również żelaza.

Co to jest ferrytyna w badaniu krwi? Ferrytyna – za co odpowiada?

Ferrytyna to białko magazynujące żelazo w komórkach organizmu. Znajduje się przede wszystkim w wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym oraz w mięśniach, ale niewielkie jej ilości krążą również we krwi – i właśnie ten poziom można zmierzyć w badaniu laboratoryjnym. Dzięki ferrytynie organizm jest w stanie utrzymać prawidłową gospodarkę żelazową, a także radzić sobie w stanach zwiększonego zapotrzebowania na hemoglobinę (czyli białko odpowiedzialne za transport tlenu w czerwonych krwinkach). Co do zasady, ferrytyna pełni więc funkcję „magazynu żelaza”, z którego organizm korzysta, gdy ilość omawianego pierwiastka dostarczanego wraz z dietą jest niewystarczająca.

Ferrytyna – badanie. Jak wygląda w praktyce?

Badanie ferrytyny polega na oznaczeniu jej stężenia w surowicy krwi. To rutynowa procedura – badanie poziomu ferrytyny można wykonać niemal w każdej placówce medycznej – w tym m.in. w ALAB laboratoria. Próbkę krwi pobiera się z żyły łokciowej. Oznaczenie ferrytyny jest szczególnie przydatne w diagnostyce:

• niedokrwistości z niedoboru żelaza;
• przewlekłych chorób zapalnych;
• chorób wątroby;
• stanów nadmiernego gromadzenia żelaza (hemochromatozy).

Warto podkreślić, że poziom ferrytyny może wzrastać nie tylko w wyniku nadmiaru żelaza, ale również przy infekcjach, chorobach autoimmunologicznych czy nowotworach. To właśnie z tego względu wynik zawsze powinien być interpretowany przez lekarza, w kontekście innych badań i objawów prezentowanych przez pacjenta.

Ferrytyna – norma

Normy ferrytyny mogą się nieco różnić w zależności od laboratorium, metod oznaczenia oraz wieku i płci pacjenta. Orientacyjne wartości referencyjne są jednak następujące:

• kobiety: 10–200 µg/l (średnio 35 µg/l);
• mężczyźni: 15–400 µg/l (średnio 90 µg/l).

U kobiet poziom ferrytyny jest zazwyczaj niższy ze względu na utratę żelaza z krwią podczas menstruacji. Warto także pamiętać, że u dzieci i osób starszych normy mogą się różnić. Interpretując wyniki, należy zwracać uwagę na zakresy referencyjne podane na wyniku z laboratorium. Zbyt niski poziom ferrytyny może oznaczać, że zapasy żelaza w organizmie są na wyczerpaniu – nawet jeśli poziom hemoglobiny nadal mieści się w normie. Z kolei bardzo wysoki poziom ferrytyny odnotowuje się w stanach przeciążenia żelazem lub toczącego się procesu zapalnego.

Ferrytyna – poziom poniżej normy. Jakie objawy daje niska ferrytyna?

Niedobór ferrytyny, czyli niski poziom omawianego białka w surowicy, to wczesny sygnał świadczący o niedoborach żelaza. Objawy bywają nieswoiste i mogą pojawiać się długo przed rozwojem pełnoobjawowej anemii. Niemniej, wśród najczęściej występujących symptomów można wyróżnić:

• przewlekłe zmęczenie i osłabienie – niska ferrytyna ogranicza dostępność żelaza potrzebnego do produkcji hemoglobiny, przez co komórki są słabiej zaopatrywane w tlen;
• bóle i zawroty głowy – związane z gorszym dotlenieniem mózgu;
• suchą, szorstką skórę, wypadanie włosów i łamliwość paznokci – żelazo jest niezbędne do prawidłowego wzrostu włosów i paznokci oraz do utrzymania skóry w dobrym stanie; jego niedobór szybko odbija się na kondycji tych struktur;
• zaburzenia koncentracji i problemy z pamięcią (w tym tak zwana „mgła mózgowa”) – niska ferrytyna może wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego.

W przypadku kobiet niska ferrytyna często objawia się nasilonym wypadaniem włosów, osłabieniem i uczuciem „wiecznego zmęczenia”. U sportowców z kolei może prowadzić do spadku wydolności, wolniejszej regeneracji i zwiększonego ryzyka kontuzji.

Niska ferrytyna a samopoczucie

Niski poziom żelaza, oprócz objawów somatycznych, może wiązać się również z gorszym samopoczuciem, obniżeniem nastroju, rozdrażnieniem, a nawet objawami przypominającymi depresję. Dlaczego tak się dzieje? Żelazo bierze udział w syntezie neuroprzekaźników – serotoniny, dopaminy i noradrenaliny – substancji, które regulują nastrój, poziom energii i motywację. Gdy ferrytyna spada, a wraz z nią zmniejszają się zapasy żelaza, procesy te ulegają zaburzeniu. W efekcie osoba z bardzo niską ferrytyną może odczuwać chroniczne zmęczenie psychiczne, trudności z koncentracją, apatię, zwiększoną drażliwość czy mieć problemy ze snem. Co więcej, niska ferrytyna bywa wiązana z zespołem niespokojnych nóg – dolegliwością neurologiczną, w której pacjent odczuwa przymus poruszania nogami, szczególnie wieczorem. U wielu osób objawy tego zespołu ustępują po wyrównaniu poziomu żelaza i ferrytyny.

Źródła:

1. Med. K. Knap, Ferrytyna [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 27.01.2017
2. Solnica, Ferrytyna [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, aktualizacja hasła: 11.07.2025
3. Podolak-Dawidziak, B. Ochrem, M. Szczepanek, Niedokrwistość z niedoboru żelaza [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, aktualizacja hasła: 11.07.2025
4. Dr n. med. M. Ziarkiewicz, Diagnostyka niedokrwistości z niedoboru żelaza w świetle wytycznych AGA 2020 [w:] Medycyna po Dyplomie 02/2021
5. Dobrewa, Niskie stężenie ferrytyny we krwi – o czym może świadczyć, jak podnieść jej poziom? [w:] Centrum Wiedzy ALAB, 07.10.2024